Chính phủ đã thực hiện sửa đổi Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh và xuất khẩu gạo, với kỳ vọng tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và lành mạnh. Điều này sẽ giúp nâng cao hiệu quả của chuỗi giá trị lúa gạo và tăng thu nhập cho nông dân. Sau 7 năm triển khai, Nghị định 107 đã có tác động tích cực đến hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo. Tuy nhiên, quá trình thực thi cũng đã bộc lộ một số vấn đề cần được sửa đổi.

Năm 2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 01/2025/NĐ-CP sửa đổi một số điều của Nghị định 107 về kinh doanh và xuất khẩu gạo. Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải cho biết, Bộ Công Thương đã nhiều lần họp và tổ chức hội thảo để lấy ý kiến về dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 107. Qua đó, Bộ đã cập nhật và điều chỉnh các quy định để phù hợp với tình hình thực tiễn, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động kinh doanh và xuất khẩu gạo.

Lúa gạo là ngành sản xuất quan trọng của Việt Nam, tạo sinh kế cho hàng chục triệu nông dân. Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong sản xuất lúa gạo, góp phần bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và giữ vững vị trí là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, ngành hàng lúa gạo Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là khó khăn nội tại về chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa gạo thiếu tính bền vững.

Giới chuyên gia nhận định, vấn đề cốt lõi là tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo, thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất. Để mở rộng thị trường xuất khẩu, TS Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), cho rằng ngành lúa gạo Việt Nam cần dịch chuyển mạnh mẽ sang các dòng sản phẩm có giá trị gia tăng cao như gạo hữu cơ, gạo thơm, gạo Japonica sạch, phát thải thấp.

Xuất khẩu gạo đang đối diện với những quy định kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các nước nhập khẩu. Việc Nhà nước và các hiệp hội, ngành hàng chủ động đàm phán cấp Chính phủ, xây dựng hàng rào kỹ thuật ngược và hỗ trợ doanh nghiệp bằng các công cụ phòng vệ thương mại sẽ giúp tạo ‘lá chắn’ bảo vệ cho hạt gạo Việt. Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, Bộ và các địa phương đang đẩy nhanh việc thực hiện Đề án 1 triệu héc ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp để có nguồn cung gạo chất lượng cao và bền vững.

Giới chuyên gia dự báo, xuất khẩu gạo năm 2025 sẽ giảm cả lượng và giá so với năm 2024. Vì vậy, việc duy trì thị phần tại các thị trường truyền thống, tập trung vào phân khúc chất lượng cao được xem là giải pháp then chốt để giữ vị thế của gạo Việt. Trong hơn 1 tháng qua, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam luôn duy trì đà tăng nhẹ. Gạo Việt Nam giữ được giá xuất khẩu cao nhờ lợi thế gạo thơm và gạo chất lượng cao chiếm tỷ trọng lớn.

Tuy nhiên, 2 tháng đầu năm 2025, giá gạo xuất khẩu liên tục giảm đã tác động mạnh đến thị trường lúa gạo trong nước. Do vậy, việc thực hiện các giải pháp kiểm soát thu mua, dự trữ, xuất khẩu gạo góp phần làm lành mạnh thị trường cấp thiết hơn bao giờ hết.

Trong bối cảnh hiện nay, khi thế giới đang hướng tới các sản phẩm thân thiện với môi trường, Việt Nam đã có một bước tiến đáng kể trong ngành hàng lúa gạo bằng việc cho ra mắt sản phẩm ‘gạo phát thải thấp’ từ Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Sản phẩm gạo phát thải thấp của Việt Nam không chỉ đáp ứng nhu cầu của thị trường nội địa mà còn đã được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản – một trong những thị trường tiêu chuẩn cao và khắt ke nhất trên thế giới.

Gạo phát thải thấp của Việt Nam được sản xuất dựa trên quy trình canh tác bền vững, với mục tiêu giảm thiểu tối đa phát thải khí nhà kính và đảm bảo chất lượng cao. Các sản phẩm này đã được chứng nhận bởi các tổ chức quốc tế, đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn cao của thị trường toàn cầu. Việc xuất khẩu gạo phát thải thấp sang Nhật Bản không chỉ mở ra cánh cửa cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam trong việc sản xuất các sản phẩm lúa gạo chất lượng cao, đáp ứng xu hướng tiêu dùng của thị trường thế giới.

Trước những cơ hội và thách thức trong ngành xuất khẩu gạo, các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực tham gia vào Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Mục tiêu của đề án không chỉ là tăng cường sản xuất gạo chất lượng cao mà còn giảm thiểu phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường. Theo đánh giá của các chuyên gia, gạo phát thải thấp của Việt Nam có tiềm năng lớn để tiếp cận và xâm nhập vào các thị trường cao cấp và tiêu chuẩn cao như Nhật Bản, Liên minh Châu Âu (EU), Mỹ và Úc.

Tuy nhiên, để đạt được thành công trong việc xuất khẩu gạo phát thải thấp, các doanh nghiệp cần phải tập trung vào việc xây dựng thương hiệu và nâng cao chất lượng sản phẩm. Điều này đòi hỏi sự đầu tư kỹ lưỡng trong quy trình sản xuất, từ khâu trồng trọt đến thu hoạch và chế biến, nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Bên cạnh đó, việc tăng cường truyền thông và quảng bá sản phẩm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dựng uy tín và tăng cường sự nhận biết của người tiêu dùng trên thị trường quốc tế.

Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo các địa phương hoàn thành việc quy hoạch vùng chuyên canh 1 triệu ha lúa chất lượng cao trong quý 3 năm 2025. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng được giao nhiệm vụ xây dựng và triển khai chiến lược phát triển thương hiệu gạo Việt phát thải thấp. Đây là một bước đi chiến lược nhằm nâng cao giá trị sản phẩm gạo của Việt Nam trên thị trường quốc tế, đồng thời góp phần vào mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Với sự ra mắt của gạo phát thải thấp, Việt Nam kỳ vọng sẽ tạo ra một bước ngoặt trong thị trường gạo toàn cầu, từ đó trở thành một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Sự thành công của Đề án 1 triệu ha không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn góp phần vào việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Trong tương lai, Việt Nam sẽ tiếp tục đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu gạo phát thải thấp, hướng tới mục tiêu trở thành một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.