Thành phố Hồ Chí Minh đang triển khai kế hoạch chuyển đổi 400.000 xe máy công nghệ từ chạy xăng sang chạy điện, nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí và khí nhà kính. Mục tiêu của kế hoạch là điện hóa 100% xe máy kinh doanh vận tải tại thành phố vào tháng 12/2029.

Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM (HIDS) đã hoàn thành dự thảo đề án chuyển đổi và dự kiến trình UBND TP.HCM vào giữa tuần này. Đề án này nhắm đến chuyển đổi toàn bộ xe máy từ xăng sang điện cho tất cả tài xế công nghệ và nhân viên giao hàng, giảm 100% lượng khí thải gây ô nhiễm và khí nhà kính từ nhóm phương tiện này vào năm 2029.

Khoảng 400.000 tài xế xe máy chạy xăng đang phục vụ chở khách/giao hàng qua nền tảng công nghệ tại TP.HCM. Nhóm nghiên cứu cho rằng xe máy kinh doanh vận tải có tần suất di chuyển cao và là tác nhân gây ô nhiễm không khí do phát thải khí nhà kính và bụi mịn cao. Dễ xác định và kết nối với các nền tảng số cũng là lý do ưu tiên chuyển đổi năng lượng xanh với nhóm phương tiện này.

Theo tính toán, việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện sẽ giúp tài xế tiết kiệm đáng kể chi phí nhiên liệu và bảo trì. Điện rẻ hơn xăng khoảng 80% trên mỗi km vận hành và xe máy điện cũng có ít chi tiết bảo dưỡng hơn so với xe xăng. Trung bình, mỗi tài xế có thể tiết kiệm 1 đến 1,3 triệu đồng mỗi tháng khi chuyển từ xe xăng sang xe điện.

Lộ trình chuyển đổi sẽ chia thành 4 giai đoạn, bắt đầu từ việc phấn đấu đạt 120.000 (30%) xe xăng chuyển sang xe điện vào tháng 12/2025 và tăng dần lên 50%, 80% và cuối cùng là 100% vào tháng 12/2029. Trước mắt, nhóm nghiên cứu đề xuất ngừng ký hợp đồng mới đối với xe máy xăng tham gia dịch vụ từ tháng 1/2026 và cấm hoàn toàn xe xăng chạy dịch vụ vận tải và giao hàng trên địa bàn từ tháng 12/2029.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi cũng đối mặt với nhiều thách thức như chi phí mua xe điện cao hơn khả năng tài chính của tài xế, hạ tầng trạm sạc còn sơ khai và bài toán xử lý xe máy xăng đã qua sử dụng. Để thực thi chính sách thành công, nhóm nghiên cứu đề xuất các giải pháp toàn diện bao gồm hoàn thiện khung pháp lý, xây dựng lộ trình bắt buộc, phát triển hạ tầng trạm sạc, cung cấp hỗ trợ tài chính cho tài xế và xây dựng cơ chế tín chỉ carbon.

Trong một cuộc trao đổi gần đây với một đồng chí, tôi đã đề cập đến khả năng Hà Nội sẽ thực hiện lệnh cấm xe máy chạy bằng xăng bắt đầu từ năm tới. Phản ứng ban đầu của đồng chí này là rất tích cực, thể hiện sự hào hứng và hy vọng rằng Hà Nội sẽ giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Tuy nhiên, khi chúng tôi delve vào các vấn đề liên quan đến việc thực hiện lệnh cấm này, đồng chí đó bắt đầu cảm thấy bối rối và không chắc chắn.

Một trong những vấn đề chính được đưa ra là việc xây dựng hệ thống sạc điện rộng lớn để hỗ trợ cho việc sử dụng xe điện. Tôi đã đặt câu hỏi về việc sẽ lấy đất đâu để xây dựng các khu sạc điện này, và đồng chí đó không có câu trả lời thuyết phục. Việc xây dựng hệ thống sạc điện đòi hỏi một kế hoạch tổng thể và chi tiết, cũng như nguồn lực đáng kể.

Ngoài ra, tôi cũng đã đề cập đến vấn đề sử dụng phương tiện công cộng. Hiện tại, hệ thống giao thông công cộng ở Hà Nội chưa đáp ứng đủ nhu cầu của người dân, và việc cấm xe máy chạy bằng xăng sẽ yêu cầu một sự thay đổi lớn trong cách thức di chuyển của người dân. Tôi đã đưa ra con số trung bình về số lượng xe gắn máy mà mỗi gia đình Hà Nội sở hữu, và việc cấm xe máy chạy bằng xăng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của họ.

Không chỉ vậy, hàng triệu người ngoại tỉnh đang chạy xe dịch vụ kiếm sống ở Hà Nội cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm này. Liệu họ có thể chuyển sang sử dụng xe điện không? Và làm thế nào họ có thể tiếp cận các nguồn tài chính để mua xe điện? Đây là những câu hỏi mà chúng ta cần phải trả lời trước khi thực hiện lệnh cấm.

Các vấn đề liên quan đến an toàn của xe điện cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Các vấn đề như cháy nổ và thiếu điện có thể xảy ra khi hàng ngàn, hàng triệu xe sạc điện cùng lúc. Việc này có thể dẫn đến tình trạng quá tải của hệ thống điện, và có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng.

Cuối cùng, tôi muốn nhấn mạnh rằng, mặc dù tình hình ô nhiễm môi trường ở Hà Nội rất nghiêm trọng, nhưng cần có lộ trình và chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi thực hiện việc cấm xe máy chạy bằng xăng. Cần phải có kế hoạch tổng thể và chi tiết để đảm bảo rằng việc cấm xe máy chạy bằng xăng sẽ không gây ra các vấn đề mới cho người dân. Trang web chính thức của chính phủ cũng đã đưa ra các thông tin về kế hoạch phát triển giao thông bền vững ở Hà Nội, trong đó có đề cập đến việc phát triển hệ thống giao thông công cộng và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.