Diêu Chấn Hoa, một cái tên từng gây chấn động trong giới tài chính Trung Quốc, đã trải qua một hành trình đầy biến động. Từ một kỹ sư công nghệ thực phẩm, ông đã trở thành một tỷ phú tự thân với những thương vụ địa ốc táo bạo bậc nhất tại quốc gia tỷ dân. Tuy nhiên, mô hình kinh doanh dựa trên đòn bẩy tài chính đã đẩy ông vào vực thẳm khi con sóng tín dụng rút đi.

Ông Diêu Chấn Hoa sinh năm 1970 tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Sau khi tốt nghiệp chuyên ngành thực phẩm và kỹ thuật quản lý công nghiệp tại Đại học Công nghệ Nam Trung Quốc, ông làm việc trong một doanh nghiệp nhà nước nhưng sớm rời bỏ công việc ổn định để dấn thân vào thương trường bằng một con đường “kỳ quặc”: thuê đất trồng rau. Với cách tiếp cận thị trường cực kỳ sát thực tế, ông nhanh chóng hiểu rõ hành vi tiêu dùng và có mô hình vận hành tối ưu. Ông không chỉ dừng lại ở việc bán lẻ, ông còn tiên phong xây dựng mô hình tích hợp “từ nông trại đến siêu thị”, chuyển đổi từ chợ truyền thống sang chuỗi siêu thị thực phẩm sạch, đồng bộ từ canh tác, chế biến đến phân phối.

Trong vòng 6 năm, ông đã mở 15 siêu thị tại Thâm Quyến và được trao giải thưởng đổi mới quốc gia Trung Quốc. Tuy nhiên, ông đã sớm chuyển đổi sang lĩnh vực bất động sản và đã trở thành ông trùm bất động sản phía Nam Trung Quốc. Năm 2015, khi thị trường A-share biến động mạnh, Diêu bất ngờ tung một đòn chiến lược táo bạo: thông qua 2 công ty con là Tiền Hải Nhân Thọ (Qianhai Life) và Tụ Thắng Hoa (Jushenghua), ông sử dụng dòng tiền từ bảo hiểm để âm thầm gom cổ phiếu của Vanke – tập đoàn bất động sản lớn nhất Trung Quốc.

Tuy nhiên, ông đã phải thoái vốn và chịu lệnh cấm tham gia thị trường tài chính 10 năm vì lạm dụng dòng tiền bảo hiểm. Sau chiến thắng ở mảng địa ốc và tài chính, Diêu tiếp tục nuôi mộng “công nghiệp hóa quốc gia”. Năm 2017, ông chi 66,3 tỷ NDT (khoảng 241 nghìn tỷ đồng) thâu tóm 51% cổ phần thương hiệu ô tô nội địa Trung Quốc Qoros Auto, với tuyên bố sẽ đầu tư hơn hàng trăm tỷ NDT để làm xe “Made in China”, cạnh tranh với Tesla và các thương hiệu quốc tế.

Tuy vậy, Qoros chỉ bán được hơn 5.000 xe vào năm 2021 và tụt xuống dưới 1.000 chiếc trong năm tiếp theo. Trong khi đó, khoản đầu tư vào nhà máy, đất đai và công nghệ đã khiến công ty của Diêu Chấn Hoa “chảy máu” tài chính nghiêm trọng, lỗ lũy kế 120 tỷ NDT (khoảng 437 nghìn tỷ đồng) chỉ trong vòng 3 năm. Bước sang năm 2021, báo cáo tài chính trầm trọng hơn: hơn 2.000 tỷ NDT (khoảng 7,3 triệu tỷ đồng) nợ có lãi, nhân viên không nhận được lương, các đối tác kéo đến trụ sở đòi nợ.

Ngày nay, hình ảnh thường thấy của Diêu Chấn Hoa là một người đàn ông trung niên mặc vest nhăn nhúm, đeo kính lệch, lặng lẽ ngồi ăn mì gạo tại vỉa hè gần văn phòng. Chiếc điện thoại của ông liên tục nhận thông báo từ tòa án, trong đó có một khoản tranh chấp nhỏ chỉ 440.000 NDT (khoảng 1,6 tỷ đồng) nhưng đến giờ chưa thể thanh toán. Căn biệt thự cuối cùng của vị cựu tỷ phú ở Thâm Quyến được đưa ra đấu giá vào năm 2024 nhưng vẫn chưa có người mua. Thông tin về Diêu Chấn Hoa cho thấy sự trỗi dậy và sa ngã của ông là một câu chuyện đầy cảm hứng và cũng là một lời cảnh tỉnh cho những ai đang muốn dấn thân vào con đường kinh doanh đầy rủi ro.

Doãn Minh Thiện, người sáng lập đế chế công nghiệp ô tô Lifan, đã trải qua một cuộc đời đầy thăng trầm và biến cố. Từ một tuổi thơ đủ đầy và sung túc, ông đã rơi vào cảnh nghèo khó và phải tự mình kinh doanh để nuôi sống mẹ và bản thân.

Sinh năm 1938 trong một gia đình địa chủ khá giả, Doãn Minh Thiện có một tuổi thơ êm đềm cho đến khi cha ông mất sớm và gia đình sa sút. Ông phải chuyển về sống trong một căn nhà tranh tồi tàn và sớm bước vào đời bằng việc kinh doanh kim chỉ ở tuổi 12. Với lời dặn của mẹ: “Không học thì đời con cũng vô dụng”, ông đã quyết tâm quay lại học tập và nhanh chóng thể hiện mình là một tài năng toán học xuất chúng.

Tuy nhiên, tai họa lại ập đến khi ông bị đuổi học và sau đó bị kết án 18 năm tù cải tạo vì một số phát ngôn bị xem là “sai lệch” trong giai đoạn chính trị cực đoan. Trong suốt gần 2 thập kỷ sau song sắt, ông vẫn không bỏ cuộc mà thay vào đó học tiếng Anh, đọc văn học cổ điển, dịch sách, rèn luyện thể chất để chuẩn bị cho ngày trở lại.

Ra tù ở tuổi 41, trong tay không tiền, không địa vị, ông bắt đầu hành trình tái thiết cuộc đời. Ông làm phiên dịch, giảng viên rồi biên tập viên và nhanh chóng được bổ nhiệm làm Phó Giám đốc Nhà xuất bản Trùng Khánh. Năm 1985, ở tuổi 47, ông từ bỏ công việc nhà nước để tìm hiểu thế giới kinh doanh và tự mình lập công ty sách.

Cuốn sách “Một hào cho học sinh trung học” phát hành sau đó đã bán hơn 30 triệu bản, đem về khoản lợi nhuận khổng lồ và tạo bước đệm để ông bước vào hành trình mạo hiểm hơn. Ở tuổi 53, khi đồng nghiệp nghĩ đến nghỉ hưu thì ông thành lập Công ty Lifan, bước vào ngành công nghiệp xe máy.

Lifan vươn lên mạnh mẽ bằng đổi mới công nghệ, sản xuất động cơ siêu nhỏ, giới thiệu động cơ xe máy đầu tiên sử dụng khởi động điện tại Trung Quốc. Năm 2003, ông tiếp tục mở rộng sang lĩnh vực ô tô và ra mắt mẫu xe Lifan 320, nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường.

Từ một công ty xe máy, Lifan trở thành tập đoàn công nghiệp hàng đầu Trung Quốc với 18 nhà máy trong vòng 18 năm. Đỉnh cao rực rỡ đến cú ngã đau đớn, năm 2010, Lifan niêm yết trên sàn chứng khoán Thượng Hải và Doãn Minh Thiện trở thành người giàu nhất Trùng Khánh với tài sản ước tính hơn 11 tỷ NDT.

Tuy nhiên, năm 2016, Lifan vướng vào vụ điều tra liên quan đến khoản trợ cấp hơn 100 triệu NDT từ chính phủ trung ương. Doanh thu lao dốc và ông tuyên bố nghỉ hưu năm 2017, nhưng chỉ 2 năm sau, buộc phải trở lại để “cứu đứa con tinh thần”. Năm 2020, Lifan chính thức nộp đơn xin tái cơ cấu và phá sản, chuyển giao quyền sở hữu cho Tập đoàn Geely.

Tháng 8/2023, Doãn Minh Thiện chủ động chuyển vào viện dưỡng lão, chọn một cuộc sống giản dị và lặng lẽ. Gần tuổi 90, sống cô độc trong viện dưỡng lão, ông chia sẻ một tâm niệm giản đơn nhưng sâu sắc: trong kinh doanh cũng như trong cuộc đời, không có điều gì là vĩnh cửu.

…