Ngày 17/7, chị N., 38 tuổi, ở Hà Nội, nhận được điện thoại của một người tự xưng là nhân viên giao hàng. Người này thông báo rằng chị có đơn hàng và yêu cầu chuyển khoản 10.000 đồng. Sau đó, đối tượng hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm. Khi chị thao tác theo hướng dẫn, tài khoản của chị bị trừ 1,5 tỷ đồng.

Thủ đoạn trên là hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Cảnh báo về các cuộc gọi lừa đảo tinh vi và cách phòng ngừa

Thời gian gần đây, các cơ quan chức năng liên tục phát cảnh báo về các cuộc gọi giả danh ngân hàng, công an, điện lực… để chiếm đoạt tiền của người dân. Các cuộc gọi lừa đảo này ngày càng tinh vi, với nhiều điểm chung đáng chú ý, khiến nạn nhân dễ rơi vào bẫy nếu thiếu cảnh giác.

Một trong những thủ đoạn lừa đảo phổ biến nhất hiện nay là giả danh nhân viên ngân hàng để ‘nâng điểm tín dụng’ hoặc ‘nâng hạn mức thẻ tín dụng’. Đối tượng gọi điện cho khách hàng với những lời lẽ đầy tính thuyết phục, thông báo rằng ‘tài khoản của bạn gặp sự cố’ hoặc ‘bạn được nâng hạn mức thẻ tín dụng’, tạo cảm giác cấp bách khiến nạn nhân mất cảnh giác. Sau đó, chúng yêu cầu người nghe cung cấp hàng loạt thông tin bảo mật như mã OTP, mật khẩu Internet Banking, số thẻ, hình ảnh căn cước công dân, thậm chí hướng dẫn cài đặt ứng dụng mạo danh ngân hàng để dễ dàng chiếm quyền kiểm soát tài khoản.

Các chuyên gia khuyến cáo, các ngân hàng không bao giờ yêu cầu khách hàng cung cấp OTP, mật khẩu hoặc cài đặt ứng dụng ngoài hệ thống chính thức. Do đó, mỗi người cần tuyệt đối cảnh giác, không làm theo bất kỳ yêu cầu nào từ số điện thoại lạ và nên xác minh thông tin qua tổng đài chính thức trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch nào. Đây là thông tin mới nhất về vấn đề này.

Một thủ đoạn khác là giả danh công an để hù dọa dính án. Các đối tượng thường gọi điện cho nạn nhân, tự xưng là cán bộ điều tra của cơ quan công an, với giọng điệu nghiêm trọng, thông báo rằng người nghe có liên quan đến một vụ án lớn như ‘rửa tiền’, ‘buôn ma túy’ hoặc ‘lừa đảo chiếm đoạt tài sản’. Chúng liên tục nhấn mạnh hậu quả pháp lý nặng nề, thậm chí dọa sẽ khởi tố, bắt giam nếu không hợp tác. Trong trạng thái hoảng loạn, nhiều người đã làm theo yêu cầu của kẻ gian, chuyển tiền vào tài khoản ‘ký quỹ bảo lãnh’ hoặc ‘đóng phí điều tra’ để chứng minh vô tội.

Cơ quan công an khẳng định không bao giờ làm việc hay yêu cầu chuyển tiền qua điện thoại, đồng thời khuyến cáo người dân tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, không chuyển tiền theo bất kỳ yêu cầu nào từ số lạ và phải liên hệ ngay với đường dây nóng chính thức hoặc đến trụ sở công an gần nhất khi nhận cuộc gọi đáng ngờ. Thông tin về cơ quan công an tại đây.

Ngoài ra, chiêu trò giả danh nhân viên điện lực để đòi tiền điện cũng đang trở thành ‘cái bẫy’ mới mà nhiều người vô tình mắc phải. Kẻ gian thường gọi điện với giọng điệu khẩn cấp, thông báo rằng ‘bạn còn nợ tiền điện, cần thanh toán ngay để tránh bị cắt điện’, đánh vào tâm lý lo lắng của người dùng, đặc biệt là hộ gia đình và doanh nghiệp.

Để không trở thành nạn nhân của những cuộc gọi lừa đảo tinh vi, chuyên gia khuyến cáo người dân cần thực hiện một số nguyên tắc quan trọng. Trước hết, hãy luôn cảnh giác khi nhận cuộc gọi từ số lạ, đặc biệt là những số có dấu ‘+’ hoặc ’00’ ở đầu, vì đây thường là số quốc tế có nguy cơ phát sinh cước phí cao hoặc liên quan đến các chiêu trò lừa đảo. Tuyệt đối không cung cấp bất kỳ thông tin nhạy cảm nào như mã OTP, mật khẩu ngân hàng, số thẻ hay hình ảnh căn cước công dân qua điện thoại.

Người dân cũng cần tránh tải và cài đặt ứng dụng từ các liên kết lạ mà đối tượng cung cấp. Khi nhận cuộc gọi đáng ngờ, hãy nhanh chóng xác minh bằng cách tra cứu số điện thoại trên Google hoặc liên hệ trực tiếp với tổng đài chính thức của ngân hàng, điện lực để kiểm tra thông tin.

Trong bối cảnh tội phạm công nghệ ngày càng tinh vi, điều quan trọng nhất là luôn giữ bình tĩnh, không vội vàng thực hiện bất kỳ yêu cầu nào qua điện thoại khi chưa xác minh rõ ràng. Hãy nhớ nguyên tắc: Bình tĩnh – Xác minh – Tuyệt đối không chuyển tiền khi chưa chắc chắn. Đồng thời, đừng quên chia sẻ thông tin cảnh báo cho người thân, đặc biệt là người cao tuổi hoặc ít tiếp xúc công nghệ, để cùng nhau nâng cao cảnh giác và phòng ngừa rủi ro.