Một sự cố đau thương đã xảy ra trong lễ cắt bao quy đầu truyền thống của bộ tộc Xhosa tại tỉnh Eastern Cape, Nam Phi, vào ngày 31/7 vừa qua. Theo báo cáo, 39 thiếu niên đã thiệt mạng và hàng chục em khác bị thương tật vĩnh viễn. Mặc dù con số này đã giảm so với 93 ca tử vong vào năm ngoái, nhưng thống kê trong 5 năm qua cho thấy đã có 361 em mất mạng vì nghi thức này.

Nguyên nhân tử vong chủ yếu do hoại tử mô, nhiễm trùng máu và mất nước. Lễ cắt bao quy đầu truyền thống, hay còn gọi là nghi lễ Ulwaluko, được coi là bước chuyển quan trọng từ tuổi thiếu niên sang tuổi trưởng thành của bộ tộc Xhosa. Không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo – văn hóa, mà còn quyết định vị thế xã hội của nam giới. Tuy nhiên, việc thực hiện nghi lễ này đã gây ra nhiều tranh cãi do tỷ lệ tử vong cao và điều kiện vệ sinh tồi tệ.

Tại Nam Phi, bộ tộc Xhosa là một trong những cộng đồng dân tộc lớn nhất, với khoảng 10 triệu người, tập trung chủ yếu ở tỉnh Eastern Cape. Theo quan niệm của người Xhosa, nếu không trải qua nghi lễ Ulwaluko, nam giới sẽ bị coi là ‘chưa thành đàn ông’ và bị gạt ra khỏi nhiều hoạt động cộng đồng.

Trước tình hình này, chính quyền địa phương đã đặt mục tiêu ‘không có người chết’ trong năm nay, nhưng mục tiêu này vẫn chưa đạt hiệu quả. Các chuyên gia y tế cho rằng việc những ‘thầy cắt’ không qua đào tạo dùng lại dụng cụ mà không khử trùng khiến nguy cơ nhiễm trùng lớn.

Nam Phi đã ban hành Luật Cắt bao quy đầu truyền thống từ năm 2001, yêu cầu đào tạo, cấp phép thợ hành nghề, nhưng thực thi yếu kém. Ông Sipho Mahlangu, Phó Chủ tịch Hội đồng Lãnh đạo Truyền thống Quốc gia Nam Phi, cho biết 80% ca tử vong và thương tật nghiêm trọng xuất phát từ các trường nhập hội bất hợp pháp.

Mặc dù vậy, nhiều người Xhosa vẫn cho rằng cái chết là hy sinh tất yếu và cáo buộc chính quyền không tôn trọng văn hóa. Các tổ chức nhân đạo ở Nam Phi thường xuyên lên án nghi lễ này, cho rằng hành vi áp đặt, không có sự đồng ý của cá nhân, vi phạm quyền trẻ em.

Nhiều thanh thiếu niên ở Nam Phi vẫn tham gia nghi lễ này vì muốn được công nhận là đàn ông và tránh bị sỉ nhục. Họ chấp nhận rủi ro và đau đớn vì cho rằng đó là một phần của quá trình trưởng thành. Xem thêm thông tin về vấn đề này trên BBC và thông tin từ Al Jazeera để hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Tình trạng tự ý truyền hoặc tiêm thuốc bổ tại nhà mà không có chỉ định của bác sĩ đang ngày càng trở nên phổ biến, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe, đặc biệt là đối với những người có bệnh nền. Nhiều người cao tuổi mắc các bệnh như đái tháo đường, tăng huyết áp, suy tim vẫn tùy tiện sử dụng thuốc bổ, tiêm truyền tại nhà, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

Bà B.T., ngụ tại phường Sài Gòn, TPHCM, là một ví dụ điển hình. Bà thường xuyên tiêm ‘thuốc bổ’ tại nhà, bao gồm vitamin và thuốc bổ não, mà không có chỉ định của bác sĩ. Trong khi đó, con gái của bà B.T. lo lắng vì mẹ mình mắc bệnh đái tháo đường lâu năm, tăng huyết áp, mỡ máu và tim mạch, việc dùng thuốc bừa bãi có thể làm bệnh thêm nặng.

Tương tự, bà P.T.M., 50 tuổi, ngụ tại TPHCM, vừa nhập viện cấp cứu do tự ý truyền một chai ‘nước trái cây’ để tăng cường miễn dịch. Kết quả là bà bị quá liều vitamin C và phải được xử trí bằng cách truyền dịch để thận tự đào thải.

Không ít trường hợp khác cũng gặp phải biến chứng do tự ý tiêm, truyền thuốc bổ tại nhà. Bà Đ.T.K.H., 75 tuổi, ngụ tỉnh Vĩnh Long, đã bị phù phổi cấp sau khi truyền nước và suýt mất mạng. Nguyên nhân là do bà có tiền sử bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp, suy tim và đã tự ý truyền dịch.

Theo bác sĩ chuyên khoa2 Trương Quang Anh Vũ, Trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Thống Nhất, truyền dịch là thủ thuật phải được thực hiện ở cơ sở y tế, trừ trường hợp cấp cứu tại nhà. Việc tiêm, truyền thuốc cũng có tỉ lệ nhỏ bệnh nhân phản ứng thuốc bất lợi, phải được xử lý cấp cứu kịp thời tại cơ sở y tế.

Bác sĩ chuyên khoa1 Võ Thị Thu Hà, Khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Lê Văn Thịnh, khuyến cáo rằng tự ý mua vitamin, thuốc bổ về tiêm mà chưa tham vấn bác sĩ là không nên. Tất cả thuốc bổ đều có nguy cơ gây dị ứng, sốc phản vệ và không có thuốc và phương tiện để kịp thời cấp cứu cho bệnh nhân tại nhà. Đối với người cao tuổi, nếu có bệnh nền mà tùy tiện tiêm, truyền thuốc bổ còn gây nguy hiểm tính mạng.