Không quân Israel đã thực hiện một chiến dịch không kích táo bạo vào sâu trong lãnh thổ Iran mà không có sự hỗ trợ tiếp nhiên liệu từ Mỹ, một điều từng được coi là bất khả thi trong các kịch bản tập trận trước đây. Cuộc xung đột kéo dài 12 ngày vào tháng trước đã cho thấy khả năng của không quân Israel trong việc thực hiện hàng loạt phi vụ tấn công mà không cần sự hỗ trợ tiếp nhiên liệu từ Mỹ.

Khoảng cách giữa Israel và Iran lên tới gần 1.000 km, khiến các chiến đấu cơ như F-15, F-16 và F-35 phải được tiếp nhiên liệu giữa không trung để hoàn thành nhiệm vụ và trở về an toàn. Tuy nhiên, Israel hiện chỉ sở hữu 7 máy bay tiếp dầu KC-707 đời cũ, và không có bằng chứng nào cho thấy Washington đã hỗ trợ bí mật trong cuộc xung đột.

Người phát ngôn Không quân Mỹ hôm 16/7 tuyên bố dứt khoát Washington “không thực hiện bất kỳ hoạt động tiếp dầu nào cho Israel trong cuộc xung đột với Iran”. Điều này cho thấy Israel đã phải tự thân vận động để thực hiện chiến dịch không kích này.

Không quân Israel đã phải dùng tới hàng loạt chiến thuật phi truyền thống để khắc phục bài toán tiếp dầu. Các chiến đấu cơ F-15 và F-16 của Israel đều được trang bị thùng nhiên liệu phụ theo thân (conformal fuel tanks) và phải mang thêm nhiều thùng nhiên liệu rời (drop tanks). Trong đợt tấn công đầu tiên, các máy bay được chất đầy nhiên liệu nhất có thể, trong quá trình bay sẽ thả các thùng nhiên liệu rời sau khi dùng hết để giảm tải trọng.

Thùng dầu phụ có giá không hề rẻ, không phải lúc nào cũng bị vứt lại sau khi dùng xong, nhưng không quân Israel đã quyết định như vậy để tối đa hóa tầm bay tới Iran. Những đợt không kích ban đầu nhằm vào các vị trí gần biên giới Iran – Iraq, sau đó mở rộng sâu vào lãnh thổ Iran. Israel dường như đã tính toán kỹ lưỡng hành trình bay nhằm tận dụng tối đa tầm hoạt động của từng phi đội.

Một số tiêm kích F-35I của Israel còn được cho là đã được tinh chỉnh phần mềm và cấu hình để tăng tầm bay. Thách thức lớn nhất là đợt không kích ngày đầu tiên khi Israel thông báo huy động tới hơn 300 máy bay để dội bom các mục tiêu ở Iran. Trong những ngày sau đó, tần suất không kích được duy trì nhưng với cường độ và rủi ro thấp hơn khi các hệ thống phòng không Iran phần nào đã bị vô hiệu hóa.

Việc Israel duy trì hàng trăm phi vụ không kích Iran trong 12 ngày với chỉ 7 máy bay tiếp dầu là điều “khó tin”. Ngoài sự can thiệp của Mỹ khi dội bom cơ sở hạt nhân Iran, vấn đề không kích trong khi thiếu máy bay tiếp dầu có thể là một trong những lý do khiến Israel cần nhanh chóng kết thúc chiến dịch vì nguy cơ quá tải hậu cần.

Dù từng có giả thiết về khả năng Israel được hỗ trợ tiếp dầu từ Ả Rập Saudi, Jordan hay thậm chí là Azerbaijan, nhưng không có bằng chứng nào củng cố điều đó. Có thể nói, với tuyên bố phủ nhận từ phía Mỹ, Israel dường như đã tự thân vận động, làm nên một chiến dịch không kích tầm xa chưa từng có tiền lệ trong lịch sử hiện đại.

Trong một buổi đánh giá chiến lược gần đây với các chỉ huy cấp cao của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), Tư lệnh Eyal Zamir đã đưa ra những nhận định về tình hình quân sự hiện tại của đất nước. Ông Zamir cho biết IDF đang triển khai hoạt động trên nhiều mặt trận, cả về tấn công lẫn phòng thủ, ở một số khu vực và vùng biên giới.

Đặc biệt, hoạt động chống lại nhóm vũ trang Hamas tại Dải Gaza được coi là một trong những chiến dịch phức tạp nhất mà IDF từng thực hiện. “Chúng ta đang phải trả giá đắt vì xung đột tại đây, nhưng quân đội Israel đã đạt được những thành tựu đáng kể”, ông Zamir nhận định. Ông cũng nhấn mạnh rằng IDF sẽ tiếp tục hoạt động trên nhiều mặt trận, bao gồm làm suy yếu năng lực chiến lược của Syria và nhóm Hezbollah ở Lebanon, đảm bảo khả năng tự do hành động trong khu vực, cũng như tiếp tục chiến dịch tại Bờ Tây.

Tư lệnh IDF cũng cho biết rằng Iran và các đồng minh của nước này vẫn trong tầm ngắm của quân đội Israel. “Chiến dịch nhằm vào Iran chưa kết thúc”, ông Zamir khẳng định. Đây là lần đầu tiên IDF tổ chức đánh giá tình hình trên các mặt trận trong vòng 2 năm qua.

Một phần quan trọng của chiến lược mới là việc cải tổ Quân đoàn Sâu thẳm, một đơn vị bí mật của IDF chuyên thực hiện hoạt động quân sự ở nước ngoài. Quân đoàn này sẽ trở thành bộ chỉ huy chịu trách nhiệm quản lý, xây dựng chiến lược, chỉ huy hoạt động và chiến dịch ở cấp Bộ tổng tham mưu. Đặc biệt, họ sẽ tập trung vào đối phó với các lực lượng mà Iran hậu thuẫn tại những nước không tiếp giáp với Israel.

IDF đã mở chiến dịch nhằm vào Dải Gaza từ tháng 10/2023 nhằm đáp trả vụ tấn công của Hamas, khiến khoảng 1.200 người Israel thiệt mạng. Kể từ đó, xung đột đã leo thang, khiến hơn 59.000 người tại Dải Gaza thiệt mạng và hơn 142.000 người bị thương, trong đó chủ yếu là dân thường.

Gần đây, Hamas đã thay đổi chiến thuật, triển khai các tổ tác chiến độc lập chuyên hoạt động phân tán, thay vì tập trung lực lượng như trước. Chiến thuật này cho phép Hamas dễ dàng phục kích và gây thiệt hại nặng cho lực lượng Israel, đặc biệt trong môi trường đô thị phức tạp. Việc Hamas phân tán lực lượng cũng khiến IDF gặp khó khăn trong việc xác định mục tiêu và tổ chức phản công hiệu quả.

Trước những thách thức này, IDF đang nỗ lực điều chỉnh chiến lược để đối phó với chiến thuật mới của Hamas. Quân đội Israel đang tập trung vào cải thiện khả năng tác chiến trong môi trường đô thị, cũng như tăng cường phối hợp giữa các đơn vị để phản ứng nhanh chóng và hiệu quả với các mối đe dọa phân tán.

Ngoài ra, IDF cũng đang duy trì áp lực quân sự lên các nhóm vũ trang tại Syria và Lebanon, nhằm ngăn chặn sự gia tăng ảnh hưởng của Iran và Hezbollah trong khu vực. Chiến dịch này bao gồm các cuộc không kích và hoạt động tình báo nhằm vào các vị trí của quân đội Syria và các nhóm dân quân được Iran hỗ trợ.

Quân đội Israel đã thực hiện một cuộc tập kích vào tòa nhà Bộ Tổng tham mưu của quân đội Syria tại thủ đô Damascus vào ngày 16 tháng 7. Hành động này diễn ra sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Israel, ông Israel Katz, đưa ra cảnh báo rằng Israel sẽ tiếp tục tấn công Syria nếu chính phủ nước này không rút quân khỏi khu vực có người Druze sinh sống trong và xung quanh thành phố Suweida.

Phía Nga đã lên tiếng chỉ trích cuộc tập kích của Israel, với ông Nebenzya, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, nhấn mạnh rằng hành động này là không thể chấp nhận được. Nga đã lên án mạnh mẽ cuộc tấn công của Israel vào Syria và cho rằng đây là một hành động xâm phạm chủ quyền của Syria.

Trong một diễn biến khác, Mỹ đã tuyên bố đồng ý thực hiện các bước cụ thể để chấm dứt bạo lực ở Syria sau cuộc không kích của Israel vào Damascus. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết ông rất lo ngại về tình hình bạo lực ở miền Nam Syria nhưng tin rằng giao tranh sẽ kết thúc trong vòng vài giờ. Ông Rubio viết trên mạng xã hội rằng: ‘Chúng tôi đã nhất trí về các bước cụ thể để chấm dứt tình hình đáng lo ngại và kinh hoàng này vào tối nay.’

Ngoại trưởng Mỹ cũng tin rằng cuộc không kích của Israel vào Damascus có thể là một sự hiểu lầm. Ông Rubio nói với báo giới: ‘Vấn đề này rất phức tạp. Đây là những mối thù truyền kiếp giữa các nhóm khác nhau ở Tây Nam Syria. Và điều đó đã dẫn đến tình huống đáng tiếc và có vẻ là một sự hiểu lầm giữa phía Israel và phía Syria.’

Ngoại trưởng Mỹ bày tỏ nỗi lo về bạo lực ở miền Nam Syria, khẳng định tình trạng bạo lực hiện nay là mối đe dọa trực tiếp đến các nỗ lực xây dựng một Syria hòa bình và ổn định. Ông cũng nói rằng Washington đang đối thoại với cả Israel và Syria về vấn đề này. Kể từ khi giao tranh nổ ra, ngoại trưởng Mỹ đã liên lạc với cả hai bên, trong bối cảnh Washington mong muốn Syria trở thành một ngọn hải đăng hy vọng ở Trung Đông.

Bộ Ngoại giao Syria cho biết nước này hoan nghênh những nỗ lực của Mỹ và các quốc gia Ả Rập nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng hiện tại một cách hòa bình. Theo hãng thông tấn nhà nước Syria Sana, quân đội Syria đã bắt đầu rút khỏi Suweida, theo một thỏa thuận giữa chính phủ Syria và các nhà lãnh đạo tôn giáo tại Suweida, sau khi hoàn tất việc truy đuổi các nhóm ngoài vòng pháp luật của quân đội.

Các cuộc đụng độ ở miền Nam Syria bùng phát sau khi một người đàn ông thuộc cộng đồng người Druze bị chặn lại tại một trạm kiểm soát Bedouin ở tỉnh Suweida, sau đó bị tấn công và cướp bóc. Tiếp đến là xảy ra các đợt tấn công trả đũa dữ dội và chính phủ đã điều động lực lượng để kiểm soát tình hình. Tình hình bạo lực ở miền Nam Syria đã gây ra mối lo ngại sâu sắc cho cộng đồng quốc tế và các bên liên quan đang nỗ lực để tìm ra giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng này.

Các nỗ lực của Mỹ và các quốc gia Ả Rập nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng ở Syria đang được tiếp tục. Tuy nhiên, tình hình vẫn còn phức tạp và đòi hỏi sự tham gia của tất cả các bên liên quan để tìm ra giải pháp hòa bình và bền vững cho Syria.