Trong quá trình sắp xếp lại bộ máy hành chính cấp xã hiện nay, một thách thức đáng kể đang được ghi nhận là sự chênh lệch về năng lực giữa cán bộ cũ ở lại và cán bộ cấp huyện mới được điều chuyển xuống. Sự khác biệt này không chỉ nằm ở trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý mà còn ở tư duy quản trị, dẫn đến sự ‘lệch pha’ trong đội ngũ cán bộ cấp xã mới.

ThS Nguyễn Tuấn Anh, một chuyên gia đang công tác tại Tổng Công ty Công nghiệp Sài Gòn, đã chỉ ra rằng cán bộ cấp xã mới hiện đang tồn tại tình trạng thiếu đồng bộ về năng lực và trình độ giữa hai nhóm cán bộ vốn xuất phát từ các khu vực công vụ khác nhau. Cán bộ từ cấp huyện cũ thường có thế mạnh về trình độ chuyên môn, kỹ năng quản trị và kinh nghiệm xử lý công việc ở tầm bao quát hơn. Ngược lại, đội ngũ cán bộ cấp xã cũ có lợi thế về sự am hiểu địa bàn, gần dân, nhưng lại hạn chế về khả năng tham mưu chính sách, sử dụng công nghệ thông tin và xử lý hành chính theo quy trình cải cách mới.

TS Nguyễn Trần Như Khuê, Trưởng bộ môn Luật, Khoa Nhà nước và pháp luật, Học viện cán bộ TPHCM, cho rằng sự khác biệt về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn giữa hai cấp chính quyền trước đây là nguyên nhân dẫn đến điều kiện tuyển dụng theo chuyên môn, nghiệp vụ cũng khác nhau. Cán bộ cấp huyện cũ thường có cơ hội được đào tạo, bồi dưỡng nhiều hơn so với cán bộ cơ sở ở những khu vực vùng sâu, vùng xa.

Để giải quyết vấn đề này và giúp cán bộ cùng giỏi hơn, ThS Nguyễn Tuấn Anh đề xuất cần nhanh chóng đồng bộ năng lực đội ngũ cán bộ cấp xã mới để tránh cản trở hiệu quả vận hành bộ máy hành chính cấp cơ sở. Ông cho rằng việc tuyển chọn và sàng lọc lại cán bộ dựa trên các nhóm tiêu chí, bao gồm kỹ năng hành chính – pháp lý, năng lực sử dụng công nghệ, kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề, là một giải pháp cần thiết.

TS Nguyễn Trần Như Khuê cũng gợi ý rằng có thể đồng bộ và nâng cao năng lực cán bộ cấp xã bằng cách xây dựng cơ chế khen thưởng, kỷ luật công khai, minh bạch nhằm tạo động lực cho cán bộ công chức thực hiện nhiệm vụ; xây dựng và chuẩn hóa vị trí việc làm để làm cơ sở cho việc đánh giá; đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng theo nhu cầu công việc.

Các chuyên gia cũng đề xuất việc ứng dụng nền tảng quản lý công việc công vụ theo thời gian thực giúp phát hiện những điểm yếu về năng lực và đưa ra phản hồi tức thời. Đồng thời, các cán bộ giỏi từ cấp huyện, cấp tỉnh nên được phân công làm người hướng dẫn, kèm cặp cho cán bộ cấp xã nhằm chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, tạo cơ chế học tập tại chỗ.

Như vậy, để nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ cấp xã, việc kết hợp giữa đào tạo, bồi dưỡng, sàng lọc và ứng dụng công nghệ vào quản lý là những giải pháp quan trọng cần được triển khai. Đồng thời, việc tạo điều kiện cho cán bộ cấp xã học tập và chia sẻ kinh nghiệm với cán bộ cấp trên cũng là một phần không thể thiếu trong quá trình đồng bộ và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ cấp xã hiện nay.

Để hiện thực hóa kỳ vọng của người dân về hành chính công vụ, đòi hỏi từng cán bộ, công chức xã phường phải tự thay đổi tư duy, tác phong và lối làm việc. Mới đây, bài viết về việc cán bộ Trung tâm hành chính công phường Thủ Đức thực hiện lời ‘cho phép, xin lỗi, cảm ơn’ đã thu hút sự quan tâm của nhiều bạn đọc. Họ bày tỏ kỳ vọng về nền hành chính công vụ ngày càng công khai, minh bạch, văn minh và chuyên nghiệp.

Tiến sĩ Phạm Đi, Học viện Chính trị khu vực III, cho rằng để kỳ vọng về hành chính công vụ sớm trở thành hiện thực, đòi hỏi từng cán bộ, công chức xã phường phải tự thay đổi tư duy, tác phong và lối làm việc. Trước đây, một số nơi vẫn tồn tại tâm lý người dân phải xin, trình, gặp mặt, thậm chí nhờ vả để được giải quyết công việc.

Một số cán bộ xem việc ngồi đủ giờ là hoàn thành nhiệm vụ, chưa coi sự hài lòng của người dân là thước đo thành công. Cơ chế mới đã đặt ra những nguyên tắc khác, trong đó nổi bật là hành chính phải phục vụ thay vì phải xin, kết quả công việc được đo bằng hiệu quả và sự hài lòng chứ không chỉ bằng quy trình đã hoàn tất.

Cán bộ phải làm hết việc chứ không chỉ hết giờ, phải tận tâm tiếp dân và không được lơ là, bỏ bê công vụ vì những thói quen như nhậu nhẹt hay tụ tập vô nghĩa trong giờ làm việc. Mới đây, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã nhấn mạnh yêu cầu rất rõ ràng: ‘Cán bộ cơ sở phải đi làm đúng giờ, không được nhậu nhẹt, bỏ bê công việc’.

Trong một nền hành chính hiện đại, kỷ luật công vụ và thái độ tận tụy là những điều kiện tiên quyết để phục vụ người dân hiệu quả và minh bạch. Khi địa giới hành chính thay đổi, quy mô xã phường mở rộng, dân cư đông hơn, nhu cầu phục vụ sẽ ngày càng đa dạng và phức tạp.

Một trong những chuyển biến quan trọng nhất của mô hình mới là chuyển sang thực tiễn đời sống, sang ứng dụng công nghệ thông tin và số hóa, từ hành chính sang đồng hành và hỗ trợ người dân, doanh nghiệp để phát triển. Những yêu cầu rất cụ thể đã được đặt ra: cán bộ xã phường phải làm việc đủ tám tiếng mỗi ngày, không tự ý rời nhiệm sở, càng không được lấy lý do giao lưu, tiếp khách để nhậu nhẹt trong giờ hành chính.

Đây không chỉ là lời nhắc nhở, căn dặn bình thường, mà là động thái cứng rắn nhằm chấn chỉnh kỷ luật, khắc phục tình trạng sáng cắp ô đi, tối cắp về; sáng kính thưa, trưa kính gửi, chiều kính mời… vẫn tồn tại chỗ này chỗ kia. Bởi mỗi lần bê trễ hay thiếu trách nhiệm, hậu quả không chỉ là hồ sơ chậm giải quyết mà là niềm tin của người dân.

Để đáp ứng các yêu cầu mới, đội ngũ cán bộ cơ sở phải hội đủ những phẩm chất và năng lực mới: tận tâm với dân, coi sự hài lòng là sứ mệnh; làm việc chuyên nghiệp, kỷ luật… Nắm vững pháp luật, công nghệ và nghiệp vụ hiện đại; chủ động đề xuất giải pháp thay vì chỉ chờ chỉ thị; gần dân, sát thực tiễn, giải quyết nhanh chóng và minh bạch mọi yêu cầu chính đáng của người dân và doanh nghiệp.

Đây không chỉ là thước đo về năng lực chuyên môn, mà còn là chuẩn mực về nhân cách công bộc thời đại mới. Người dân không còn phải xin xỏ, mà được phục vụ tận tâm như một quyền hiển nhiên. Nhiều cán bộ sẽ phải học lại kỹ năng, rèn lại kỷ luật và thay đổi những thói quen cũ để thích nghi với cách làm việc mới.

Đó là con đường duy nhất để nền hành chính trở thành hành chính phục vụ, hiện đại, hiệu quả; để chính quyền gần dân hơn, liêm chính hơn. Đó cũng là lời nhắc nhở cải cách hành chính không chỉ là những văn bản, khẩu hiệu hay cuộc họp, mà phải được đo bằng sự đổi thay thực chất trong thái độ và hành vi của mỗi cán bộ.

Khi người dân cảm nhận được sự tận tụy, minh bạch và kỷ luật từ chính những công bộc gần gũi nhất, niềm tin xã hội sẽ được củng cố, tinh thần đoàn kết và đồng thuận sẽ lan tỏa. Một nền hành chính phục vụ đúng nghĩa chỉ hình thành khi trách nhiệm trở thành bổn phận tự giác, và sự hài lòng của dân trở thành mục tiêu cao nhất.

Người dân có thể tham khảo thêm thông tin về cải cách hành chính tại https://www.chinhphu.vn/ . Từ ngày 15-8, ngoài tiền lương, hai nhóm cán bộ, công chức làm công tác chuyên trách sẽ được nhận hỗ trợ thêm 5 triệu đồng/tháng.