Trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái đang tràn lan trên thị trường, việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm đã trở thành một công cụ quan trọng để bảo vệ người tiêu dùng, duy trì uy tín cho doanh nghiệp và tăng cường hiệu lực quản lý của Nhà nước. Một giải pháp quan trọng để giải quyết vấn đề này là sớm xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về nguồn gốc và chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Công nghệ đang đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Hiện nay, nhiều người tiêu dùng đã quen với việc sử dụng điện thoại thông minh để quét mã QR trên sản phẩm để đọc thông tin về sản phẩm, như hạn sử dụng, nơi sản xuất, kiểm định, và thậm chí thông tin về đóng gói và vận chuyển. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc triển khai rộng rãi hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Tại một số cửa hàng tiện lợi và siêu thị, không phải tất cả các sản phẩm đều có mã QR để truy xuất nguồn gốc. Điều này cho thấy cần có sự đầu tư và hỗ trợ từ các doanh nghiệp và cơ quan chức năng để triển khai rộng rãi hệ thống này.

Các doanh nghiệp đã bắt đầu áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc số để cung cấp thông tin về sản phẩm của mình. Mã QR truy xuất nguồn gốc sản phẩm là một dạng mã vạch hai chiều, giúp người dùng kiểm tra thông tin về sản phẩm một cách tiện lợi. Nhiều doanh nghiệp đã thấy được lợi ích của việc áp dụng hệ thống này, không chỉ giúp tăng cường uy tín cho doanh nghiệp mà còn giúp ngăn chặn hàng giả, hàng nhái. Tuy nhiên, để hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm thực sự hiệu quả, cần có sự phối hợp và hỗ trợ từ các cơ quan chức năng. Việc tạo mã QR phải được cơ quan chức năng kiểm soát và kiểm tra định kỳ để tránh tình trạng làm giả, làm lại mã QR.

Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc sơ kết 6 tháng và tổng kết đợt cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Long cho biết, lực lượng công an đã tập trung triệt phá các đường dây sản xuất, buôn bán thực phẩm giả quy mô lớn. Để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái, cần có sự đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia. Vietnamnet đưa tin về những nỗ lực của Bộ Công an trong việc xây dựng hệ thống dữ liệu về xuất xứ hàng hóa.

Bộ Công an đang phối hợp với Bộ Công Thương và VNPT xây dựng hệ thống dữ liệu về xuất xứ hàng hóa. Khi hệ thống này đi vào hoạt động, sẽ giúp người dân truy xuất nguồn gốc sản phẩm, góp phần ngăn chặn gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhập lậu. Cổng thông tin điện tử Chính phủ cũng đã có thông tin về những nỗ lực của Chính phủ trong việc chống buôn lậu và gian lận thương mại.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền đã chỉ đạo các đơn vị thành viên Ban Chỉ đạo 389 TP Hà Nội tăng cường chống buôn lậu, hàng giả, hàng nhái. Ông cũng nhấn mạnh rằng TP Hà Nội không có ngoại lệ, không có vùng cấm trong hoạt động chống buôn lậu. Hà Nội Mới đã đưa tin về những nỗ lực của TP Hà Nội trong việc chống buôn lậu và gian lận thương mại.

Công an TP.HCM đã có những phát hiện và thu giữ hàng loạt vụ hàng giả, hàng lậu trong cao điểm đấu tranh chống gian lận thương mại. Tổng giá trị hàng hóa thu giữ lên đến 40 tỉ đồng, cho thấy mức độ nghiêm trọng của tình trạng hàng giả và hàng lậu đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống. Điều này gây ra những rủi ro lớn cho nền kinh tế và sức khỏe cộng đồng.

Mới đây, Công an TP.HCM đã phát hiện và triệt phá đường dây mua bán và phân phối khí N₂O (khí cười hay là bóng cười) trái phép. Loại khí gây nghiện này bị cấm sản xuất, kinh doanh, sử dụng nhưng đang được nhiều đối tượng tung ra thị trường gây hại cho sức khỏe con người. Trước đó, cơ quan công an cũng đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam đối với Nguyễn Văn Dương để điều tra về tội ‘buôn bán hàng giả’. Cơ quan điều tra đã thu giữ hơn 30.000 đơn vị mỹ phẩm giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng được bảo hộ tại Việt Nam như Johnson’s baby, Clear, Sensodyne, Nivea, Romano… tại kho hàng ở khu dân cư Nam Long (phường An Lạc, TP.HCM) do Dương thuê. Toàn bộ tang vật vi phạm được xác định có giá trị trên 2 tỉ đồng.

Công an TP.HCM nhận định đây là vụ việc có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng, nhất là các sản phẩm dùng cho trẻ nhỏ – đối tượng dễ bị tổn thương bởi các sản phẩm kém chất lượng. Tội phạm hàng giả ngày càng tinh vi, theo trung tá Phạm Thành Công, phó đội trưởng đội 6 (Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP.HCM), tội phạm sản xuất, buôn bán hàng giả đã chuyển từ phương thức truyền thống sang việc lợi dụng công nghệ hiện đại như liên lạc ẩn danh qua các ứng dụng, lợi dụng các đơn vị vận chuyển công nghệ để giao nhận hàng hoặc tiêu thụ hàng giả qua các nền tảng thương mại điện tử để che giấu hành vi vi phạm pháp luật.

Thượng tá Phạm Xuân Lâm, phó trưởng Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP.HCM, cho rằng TP.HCM là đô thị lớn và là nơi giao thương sôi động của cả nước nên tình hình sản xuất, mua bán hàng giả và kinh doanh hàng nhập lậu diễn biến rất phức tạp. Các vụ việc được phát hiện thường có quy mô lớn và liên quan đến nhiều chủng loại hàng hóa khác nhau. Để phân phối hàng giả, các đối tượng thường sử dụng các tài khoản ảo Facebook, Zalo, Telegram để trao đổi, rao bán sản phẩm với các đầu mối và người mua lẻ.

Công an TP.HCM đã tập trung đấu tranh đối với tội phạm làm giả, buôn bán các mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe như thuốc, thuốc chữa bệnh; thực phẩm chức năng; mỹ phẩm và các thiết bị y tế. Theo đó, trong cao điểm từ 15-5 đến 14-8, Công an TP.HCM đã phát hiện 67 vụ việc, 77 đối tượng có hành vi sản xuất, mua bán hàng giả, hàng cấm, xâm phạm sở hữu trí tuệ… Qua đó, thu giữ trên 840.000 đơn vị sản phẩm hàng hóa với tổng giá trị khoảng 40 tỉ đồng. Trong đó, đã khởi tố 19 vụ án, 52 bị can và chuyển các cơ quan thẩm quyền để đề nghị xử phạt vi phạm hành chính 18 người.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội (Quốc hội) Nguyễn Đắc Vinh cho hay vấn đề liên quan hàng giả, hàng kém chất lượng, Thường trực Ủy ban đã thảo luận với Ủy ban Khoa học – Công nghệ và Môi trường, các cơ quan thống nhất kế hoạch dự kiến tháng 8-2025 sẽ tổ chức phiên giải trình liên quan 2 nhóm chính là thuốc giả – thực phẩm giả. Ông nhấn mạnh cần thiết lập lại trật tự, kỷ cương trong lĩnh vực này, qua đó bảo đảm sức khỏe của nhân dân.