Trong gần 20 năm qua, nhiều chợ truyền thống tại TP.HCM đã bị bỏ hoang hoặc hoạt động cầm chừng. Sở Công Thương TP.HCM đã kiến nghị thành phố rà soát và giải thể hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng các khu chợ không hiệu quả.

Tại buổi họp báo kinh tế – xã hội chiều ngày 31/7, Sở Công Thương TP.HCM đã thông tin về tình hình hoạt động của chợ truyền thống trên địa bàn. Theo đó, nhiều chợ truyền thống được đầu tư hàng tỷ đồng nhưng không phát huy hiệu quả, dẫn đến tình trạng bỏ hoang hoặc chỉ hoạt động cầm chừng. Chợ Tân Phú và chợ Phú Hữu (cùng thuộc địa bàn TP. Thủ Đức cũ) là hai ví dụ tiêu biểu. Chợ Tân Phú được xây dựng từ năm 2005 trên diện tích 1.815m² nhưng do vị trí giao thông bất tiện nên không có tiểu thương kinh doanh. Chợ Phú Hữu (xây dựng từ 2004, diện tích hơn 9.600m²) hiện chỉ có khoảng 20/164 sạp còn hoạt động, chủ yếu buôn bán vào buổi tối với số lượng tiểu thương đếm trên đầu ngón tay.

Sở Công Thương đã kiến nghị thành phố rà soát, giải thể hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng các khu chợ không hiệu quả. Hiện, 2 chợ nói trên đã được đưa vào danh sách chờ giải tỏa giai đoạn 2025–2030. Sở cũng đang tiếp tục rà soát thực trạng mạng lưới chợ trên toàn địa bàn, nhất là khu vực mới sáp nhập gồm Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ), để hoàn thiện kế hoạch phát triển chợ giai đoạn 2025–2030.

Có nhiều nguyên nhân khiến chợ truyền thống ngày càng bị thu hẹp vai trò. Trong đó, nổi bật là sự phát triển ồ ạt của siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi và thương mại điện tử. Người dân TP.HCM, đặc biệt là giới trẻ, đang dần thay đổi thói quen mua sắm, hướng đến kênh hiện đại, nhanh chóng, tiện lợi và an toàn hơn.

Bên cạnh đó, hạ tầng nhiều chợ đã xuống cấp nghiêm trọng, công tác quản lý yếu kém, thương nhân già hóa và thiếu lực lượng kế thừa, trong khi các điểm buôn bán tự phát lại cạnh tranh không lành mạnh ngay sát khu vực chợ.

Để chấn chỉnh, TP.HCM đang hướng tới chuyển đổi mô hình hoạt động của chợ truyền thống, nâng cao khả năng cạnh tranh thông qua việc áp dụng công nghệ, số hóa và tổ chức lại mạng lưới theo hướng hiện đại hóa.

Một loạt giải pháp đang được triển khai như: tổ chức các chương trình khuyến mãi, truyền thông quảng bá chợ, khuyến khích các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, giao hàng tận nơi, bán hàng trực tuyến và livestream tại chợ. Đồng thời, các tổ chức quản lý chợ sẽ tăng cường kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc thực phẩm, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy và an ninh trật tự. Những tiểu thương vi phạm nhiều lần sẽ bị xử phạt nặng hoặc đình chỉ kinh doanh.

Sở Công Thương cũng yêu cầu các đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền đến tiểu thương các quy định về kinh doanh và vệ sinh an toàn thực phẩm, niêm yết giá công khai để xây dựng lại niềm tin người tiêu dùng vào chợ truyền thống.

TP.HCM đang phối hợp với Trường Đại học Kinh tế – Luật xây dựng “Đề án Phát triển hệ thống chợ thích ứng với dịch bệnh và chuyển đổi số”. Đề án này đánh giá toàn diện thực trạng hệ thống chợ hiện nay và đề xuất các mô hình hoạt động mới, linh hoạt, số hóa, văn minh, có khả năng thích nghi với tình huống khẩn cấp như dịch bệnh, đồng thời góp phần thu hút khách du lịch, bảo tồn văn hóa chợ truyền thống.

Việc đóng cửa các chợ yếu kém không đồng nghĩa xóa bỏ hoàn toàn kênh phân phối truyền thống. Đây là bước thanh lọc cần thiết để các chợ có cơ hội tái cấu trúc, phát triển theo hướng hiện đại, bền vững, và góp phần vào sự phát triển chung của thành phố.

Trong bối cảnh thành phố Hồ Chí Minh đang nỗ lực tái định hình diện mạo thương mại đô thị, các chợ truyền thống – dù không còn là ‘ngôi sao’ trong chuỗi cung ứng hiện đại – vẫn giữ vai trò không thể thiếu. Để giữ gìn và phát triển đúng vai trò này, việc hiện đại hóa và tái cấu trúc các chợ theo định hướng quy hoạch đô thị mới là cần thiết.

Ông Lê Trường Sơn, Phó Tổng Giám đốc Saigon Co.op, cho biết rằng việc hiện đại hóa chợ truyền thống không hề đơn giản do vướng mắc lớn nhất hiện nay nằm ở cơ cấu sở hữu và vận hành hiện tại – vốn manh mún, phân tán và thiếu định hướng đầu tư bài bản. Một giải pháp được đề xuất là phân loại chợ thành hai nhóm chính: chợ đa năng như chợ Bến Thành, phục vụ cả mua sắm, du lịch và văn hóa; và chợ địa phương, đáp ứng nhu cầu thiết yếu cho cộng đồng, đặc biệt là người lao động và nhóm thu nhập thấp.

Bên cạnh đó, việc nâng cấp hạ tầng là yêu cầu cấp bách, khi nhiều chợ trung tâm như Bến Thành đang xuống cấp nghiêm trọng. Số hóa hoạt động chợ cũng là một hướng đi hiệu quả. Thay vì áp đặt một mô hình cứng nhắc, có thể học kinh nghiệm từ Indonesia – nơi cho phép tiểu thương tự lựa chọn công cụ số phù hợp, từ đó chủ động ứng dụng trong quản lý hàng hóa và thanh toán, tránh rào cản công nghệ hoặc tâm lý e ngại ban đầu.

Tái cấu trúc không gian thương mại trong siêu đô thị mới cũng là một nhiệm vụ quan trọng. Ngành Công Thương TPHCM đã xác định 5 định hướng trọng tâm trong giai đoạn sắp tới, bao gồm phát triển không gian thương mại – dịch vụ gắn với đô thị đa trung tâm, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, tái cấu trúc chuỗi cung ứng cho các ngành hàng chiến lược, phát triển hạ tầng thương mại – logistics thông minh, và thúc đẩy liên kết vùng.

Cuối cùng, để khai thác hiệu quả thị trường, doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ đặc thù tiêu dùng từng vùng, tránh triển khai dàn trải hoặc áp dụng chung một mô hình. Đầu tư bài bản, quy hoạch hợp lý và linh hoạt trong chuyển đổi số là những bước đi cần thiết để không chỉ giữ mà còn phát huy vai trò đặc biệt của các chợ truyền thống trong một đô thị hiện đại, đa trung tâm và hướng tới phát triển bền vững.