Thủ đô Hà Nội đang tích cực triển khai nhiều giải pháp nhằm cải thiện môi trường sông Tô Lịch, trong đó tập trung vào việc xây dựng hệ thống đập dâng để giữ nước và điều tiết dòng chảy. Mới đây, vào tháng 2/2025, đập dâng đầu tiên trên sông Tô Lịch đã được khởi công tại khu vực hạ lưu sông, thuộc phường Thanh Liệt, Hà Nội. Công trình này được thực hiện tại khu vực cầu Quang với mục tiêu hồi sinh con sông huyết mạch của Thủ đô.

Đập dâng đầu tiên đang được hoàn thành với kết cấu bê tông ở phần lòng đập và xung quanh. Để thi công, đơn vị xây lắp đã dựng tường thép bao quanh khu vực đập nhằm ngăn nước tràn vào công trường và dành khoảng 8m lòng sông cho nước lưu thoát. Công trình do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng Công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp Thành phố Hà Nội làm chủ đầu tư, và Công ty CP Xây dựng, dịch vụ và thương mại 68 là nhà thầu thi công. Đập dâng có chức năng giữ mực nước ổn định cho sông Tô Lịch quanh năm, và điều tiết dòng chảy để cải thiện chất lượng nước thông qua dẫn bổ cập từ sông Hồng.

Đập dâng cao su được thiết kế với nhiều ưu điểm so với đập truyền thống như chi phí thấp, thi công nhanh, chịu được lún không đều và có thể xả lũ tốt. Công trình có chức năng tương tự đập tràn hay cống có cửa van, kết cấu ngăn nước của đập bằng túi cao su liên kết với móng đập, có thể điều chỉnh mực nước bằng cách bơm hoặc xả khí/nước vào túi.

Sông Tô Lịch có độ dốc không đáng kể, chênh lệch cao độ đáy sông tại điểm đầu đường Hoàng Quốc Việt và điểm cuối Thanh Liệt khoảng 2m, nên lượng nước bổ cập vào sông với lưu lượng thấp không đủ tạo dòng chảy và dâng nước trên toàn bộ chiều dài sông. Do đó, đập dâng sẽ giữ lại một phần nước để duy trì dòng chảy và mực nước tối thiểu, tránh tình trạng khô cạn lòng sông.

Theo kế hoạch, sông Tô Lịch sẽ có tổng cộng 3 đập dâng được xây dựng tại các vị trí: Cầu Quang (huyện Thanh Trì), cầu Cót (quận Cầu Giấy) và cầu Dậu (quận Hoàng Mai). Ba điểm này sẽ chia tuyến sông dài hơn 14km thành các đoạn ngắn, giúp kiểm soát nguồn nước và giảm tải ô nhiễm.

Đập dâng ở Thanh Liệt gồm hai lớp chắn nước và một đài quan sát trên cao. Phần nổi của đập được thiết kế mang đậm yếu tố truyền thống, với mái hình nón, hoa văn cổ điển và màu sắc trang nhã. Đài quan sát bát giác có cột bê tông, mái tôn giả ngói, phần hoa văn sơn vàng, tạo cho công trình vừa có nét cổ kính, vừa hiện đại.

Sông Tô Lịch dài 13,4km, điểm đầu là mương Nghĩa Đô đường Hoàng Quốc Việt, điểm cuối thoát ra sông Nhuệ qua cửa điều tiết đập Thanh Liệt và thoát ra sông Hồng qua tuyến hạ lưu sông Kim Ngưu về trạm bơm Yên Sở. Do Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá thu gom, xử lý hầu hết nước thải đổ vào sông Tô Lịch và không bổ cập trở lại nên sông đối diện nguy cơ cạn kiệt vào mùa đông xuân.

Để bổ sung nước cho sông, Hà Nội đã tính nhiều giải pháp, trong đó có làm cống dẫn nước từ sông Hồng vào, tạm thời lấy nước đã xử lý của Hồ Tây bổ sung, xây đập dâng giữ nước. Ngoài xây dựng đập dâng, hiện công tác nạo vét, thanh thải lòng sông, chống sạt lở hai bên bờ đang được thực hiện. Dự kiến, công trình đập tràn sẽ hoàn thành vào tháng 8/2025, và việc lấy nước vào sông Tô Lịch sẽ được thực hiện từ tháng 9/2025.

Chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện đang là một chủ trương quan trọng trong nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm không khí, đặc biệt là từ nguồn phát thải lớn nhất đến từ các phương tiện giao thông. Tuy nhiên, quá trình thực hiện sẽ có tác động sâu rộng đến cuộc sống hàng ngày của người dân, nhất là những người sống và làm việc trong khu vực vành đai 1 của Hà Nội.

Các nhà quản lý và chuyên gia đã chỉ ra rằng ô nhiễm không khí tại Hà Nội chủ yếu bắt nguồn từ phương tiện giao thông, chiếm khoảng 35% nguồn ô nhiễm. Trong đó, khí thải từ phương tiện giao thông chiếm khoảng 12%, và bụi từ hoạt động giao thông chiếm 23%. Để thực hiện chuyển đổi một cách hiệu quả, các chuyên gia đề xuất cần tiến hành khảo sát đánh giá, hoàn thiện thể chế chính sách, xây dựng cơ sở hạ tầng và xác định tiêu chuẩn khí thải cho xe máy. Quá trình chuyển đổi cần đảm bảo sự an toàn và thuận tiện cho người dân.

Hà Nội đã xây dựng các kế hoạch cụ thể bao gồm khảo sát đánh giá tình hình, xác định người dân và đối tượng chịu ảnh hưởng, hoàn thiện thể chế chính sách và xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết. Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng đưa ra các giải pháp như thúc đẩy mô hình đổi pin, tận dụng hệ thống cây xăng hiện có và phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành trong công tác quy hoạch và phát triển đô thị.

Để đạt được sự ủng hộ và đồng thuận của người dân, việc truyền thông và tiếp cận cộng đồng đóng vai trò quan trọng. Nếu người dân hiểu rõ mục tiêu, kế hoạch và cảm nhận được rằng chính sách này vì lợi ích của họ, họ sẽ tự nguyện thay đổi và ủng hộ. Hà Nội đang tích cực triển khai các kế hoạch cần thiết để dẫn đầu trong công tác chuyển đổi này, với lợi thế là sự hỗ trợ từ Luật Thủ đô. Tuy nhiên, quá trình này cần sự phối hợp và hỗ trợ từ các bên liên quan để đảm bảo sự thành công.

Cuối cùng, cần có sự chung tay của cả cộng đồng trong việc thực hiện chuyển đổi này. Việc chuyển đổi không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn đóng góp vào việc xây dựng một môi trường sống sạch sẽ và an toàn cho thế hệ tương lai. Sự phối hợp và hỗ trợ từ các cấp chính quyền, chuyên gia và người dân sẽ là chìa khóa cho sự thành công của chủ trương quan trọng này.