Trong thời gian gần đây, thị trường nghệ thuật đã chứng kiến sự thay đổi đáng kể trong cách nhìn nhận về các hình thức nghệ thuật kỹ thuật số và nghệ thuật sắp đặt. Những loại hình nghệ thuật này từng bị xem nhẹ so với hội họa hay điêu khắc truyền thống do tính khó bảo quản và giá trị sưu tầm không cao. Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ và sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo (AI), nhiều nhà sưu tầm và nhà đấu giá đã bắt đầu quan tâm đến các tác phẩm nghệ thuật do AI tạo ra.
Một sự kiện đáng chú ý đã diễn ra vào tháng 3/2025 tại nhà đấu giá Christie’s, New York, khi trí tuệ nhân tạo trở thành nhân vật chính trong một phiên đấu giá nghệ thuật. Toàn bộ các tác phẩm trưng bày đều do trí tuệ nhân tạo tạo ra, trong đó có tác phẩm “Untied Robot Painting” (2025) – một bức tranh do robot vẽ, được hoàn thiện ngay tại hiện trường trong suốt 2 tuần diễn ra phiên đấu giá trực tuyến. Tác phẩm này được tạo ra bởi nhà văn Mỹ Alexander Leven, người từng làm việc tại Media Lab, thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và cũng là một trong những nghệ sĩ tham gia chương trình lưu trú đầu tiên của OpenAI. Dưới sự chỉ dẫn của nghệ sĩ, một cánh tay robot được gắn lên tường, sử dụng cọ AI để vẽ tranh. Từ một khung vẽ chỉ 2,5 x 2,5cm, robot có thể tạo ra bức tranh có kích thước tối đa 305 x 366cm. Tác phẩm được bán với giá 8.190 USD, và tên gọi của tác phẩm cũng do AI đặt.
Tổng cộng có 34 tác phẩm tranh, sắp đặt và nghệ thuật kỹ thuật số sử dụng AI được trưng bày tại phiên đấu giá này. 28 tác phẩm đã được bán thành công, đạt tỉ lệ chốt đơn lên tới 82% và thu về tổng cộng 728.784 USD. Đặc biệt, tác phẩm video hội họa “Machine Hallucinations – ISS Dreams – A” (2021) của nghệ sĩ đến từ Thổ Nhĩ Kỳ, Refik Anadol, đã thu hút sự chú ý khi đạt mức giá cao nhất, được bán cho chủ sở hữu mới với giá 277.200 USD, vượt xa mức ước tính ban đầu 150.000-200.000 USD.
Giới chuyên môn cho rằng làn sóng sưu tầm nghệ thuật mới đang được dẫn dắt bởi thế hệ MZ (Millennials và Gen Z), những người trẻ tuổi cởi mở hơn với các hình thức nghệ thuật phi truyền thống. Ada Chew – Giám đốc bộ phận đấu giá nghệ thuật thế kỷ 20 và 21 khu vực châu Á – Thái Bình Dương của Christie’s nhận định: “Phương tiện nghệ thuật đang trở nên đa dạng hơn bao giờ hết. Với các nhà sưu tầm trẻ, ranh giới giữa chất liệu truyền thống và hiện đại không còn quá quan trọng. AI đang mở ra một lãnh địa mới cần được chú ý”.
Tại Hàn Quốc, ngày càng nhiều phòng trưng bày thương mại tích cực giới thiệu các tác phẩm vượt ra ngoài phạm vi hội họa truyền thống. Tháng 6/2025, Face Gallery Seoul đã giới thiệu các tác phẩm kích cỡ vừa phải thuộc loạt Wedge Walk và Glass Walk của bậc thầy nghệ thuật sắp đặt Mỹ James Turrell. Trong khi đó, tại Art O&O – hội chợ nghệ thuật toàn cầu tổ chức tại quận Gangnam (Seoul) tháng 4/2025, phòng tranh Arario đã trưng bày các tác phẩm thu nhỏ từ loạt sắp đặt của nghệ sĩ Baek Jung-ki.
Trước đó, cũng vào tháng 3/2025, phòng tranh Sun Hwa-rang (Seoul) đã tổ chức triển lãm cá nhân đầu tiên tại châu Á cho nhóm nghệ thuật AI gồm 3 thành viên đến từ Pháp mang tên “Obius”. Obius chính là tác giả của bức chân dung AI nổi tiếng Edmond de Bellamy, từng được bán với giá 432.500 USD tại buổi đấu giá của Christie’s ở New York năm 2018. Mức giá này cao hơn 40 lần so với mức giá ước tính ban đầu. Triển lãm tại Seoul lần này giới thiệu 19 tác phẩm bao gồm tranh, video và sắp đặt nghệ thuật mang phong cách siêu thực.
