Thủ đô Hà Nội đang phải đối mặt với nhiệm vụ giảm thiểu ô nhiễm không khí và tình trạng ùn tắc giao thông vốn dĩ đã gây nên những ảnh hưởng tiêu cực kéo dài tới môi trường và chất lượng cuộc sống của người dân. Với tổng số hơn 8 triệu phương tiện đang lưu hành, trong đó có hơn 1,1 triệu ô tô và gần 6,9 triệu xe máy, áp lực lên hệ thống hạ tầng giao thông đô thị đã trở nên đáng kể.
Chỉ thị số 20 được Thủ tướng Chính phủ ban hành vào ngày 12/7/2024 đã đặt ra yêu cầu đối với thành phố Hà Nội trong việc triển khai các biện pháp cụ thể và mạnh mẽ hơn nữa để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí. Một trong những giải pháp được đề cập đến là kế hoạch hạn chế và tiến tới không cho phép xe máy sử dụng nhiên liệu xăng hoạt động trong khu vực Vành đai 1. Tuy nhiên, việc thực hiện các biện pháp như vậy đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng cũng như lộ trình thực hiện cụ thể để giảm thiểu các tác động tiêu cực có thể xảy ra đối với cuộc sống của người dân và hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp.
Trước đó, thành phố Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc phát triển hệ thống giao thông công cộng, khuyến khích việc sử dụng phương tiện điện nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông. Các giải pháp như phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng và hỗ trợ chuyển đổi sang xe điện đã được Hà Nội tích cực triển khai. Tuy nhiên, việc hạn chế xe máy ở khu vực Vành đai 1 chắc chắn sẽ gây ra nhiều tác động đến đời sống cũng như chi phí tuân thủ của người dân, đòi hỏi sự phối hợp và hỗ trợ từ các cơ quan chức năng. Ước tính, việc thay thế 600.000 xe máy trong khu vực Vành đai 1 với mức giá trung bình khoảng 25 triệu đồng/xe sẽ dẫn đến tổng chi phí chuyển đổi ước tính lên đến 15.000 tỷ đồng.
Song song với thách thức là cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất xe điện. Việc chuyển đổi từ xe chạy xăng sang xe điện không chỉ góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn tạo ra thị trường mới cho các hãng xe trong nước. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp nội địa không kịp chuẩn bị và thích ứng, nguy cơ các loại xe máy điện với giá rẻ, chất lượng không đảm bảo từ nước ngoài tràn vào và chiếm lĩnh thị trường là hoàn toàn có thể xảy ra. Do đó, để hỗ trợ quá trình chuyển đổi này, các chính sách hỗ trợ về tài chính cho người mua, tiêu chuẩn an toàn và quy trình kiểm định là những yếu tố then chốt. Khuyến khích sử dụng pin Li-ion thay vì pin axit chì cũng là một hướng đi cần được tiếp tục đẩy mạnh.
Một yếu tố quan trọng khác mà Hà Nội cần tập trung trong thời gian tới là ưu tiên tối đa nguồn lực để phát triển hệ thống giao thông công cộng. Mở rộng hệ thống đường sắt đô thị, tăng số lượng xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch, xây dựng các trạm trung chuyển liên thông và số hóa hệ thống vé là những giải pháp mang tính khả thi và hiệu quả lâu dài. Theo quy hoạch đã được đề xuất, Hà Nội đặt mục tiêu hoàn thành 410 km đường sắt đô thị vào năm 2035 và mở rộng lên 616 km vào năm 2045. Đây là mục tiêu đầy tham vọng nhưng đòi hỏi quyết tâm cao và sự đầu tư thích đáng để có thể sớm đạt được.
Chuyển đổi từ xe sử dụng nhiên liệu xăng sang xe điện là một xu thế tất yếu và dài hạn, phù hợp với mục tiêu bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống đô thị. Thế nhưng, để thực hiện các chính sách “xanh” một cách hiệu quả, cần có lộ trình cụ thể, đánh giá tác động kỹ lưỡng và đặc biệt là không tạo ra những khó khăn mang tính đột ngột cho người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế trong xã hội. Chỉ như vậy, Hà Nội mới có thể tiến tới các mục tiêu phát triển bền vững.
