Mới đây, vụ việc Công ty TNHH Tổ chức sự kiện An Phát Đạt (Hà Tĩnh) bị xử phạt 25 triệu đồng vì mời nhân vật mạng Thông ‘Soái Ca’ biểu diễn trong chương trình ca nhạc đã đặt ra những vấn đề sâu sắc về ranh giới giữa nghệ thuật và việc câu khách một cách thiếu văn hóa. Sự việc này không chỉ đơn thuần là một trường hợp vi phạm hành chính mà còn đóng vai trò như một hồi chuông cảnh báo về xu hướng lệch chuẩn văn hóa đang âm thầm len lỏi vào đời sống nghệ thuật biểu diễn tại Việt Nam.
Chương trình ‘Âm vang Sông La’ do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) Hà Tĩnh cấp phép với 10 tiết mục dự kiến. Tuy nhiên, đơn vị tổ chức đã tự ý đưa vào hai hiện tượng mạng, trong đó có Thông ‘Soái Ca’, để giao lưu và biểu diễn ba ca khúc không nằm trong kịch bản ban đầu. Lý do được đưa ra là để ‘thu hút khán giả’. Sự lựa chọn này đã phản ánh một thực trạng đáng lo ngại: nhiều đơn vị đang xem sân khấu nghệ thuật – vốn dĩ là không gian để giới thiệu các tác phẩm nghệ thuật và tôn vinh giá trị thẩm mỹ – như một nơi để chạy theo trào lưu, lấy sự hiếu kỳ và giải trí bề mặt thay thế cho các tiêu chí nghệ thuật nghiêm ngặt.
Hiện tượng ‘bắt trend’ bằng nhân vật mạng để câu kéo khán giả là một con dao hai lưỡi. Khi sân khấu mất đi tiêu chí nghệ thuật, không chỉ uy tín của đơn vị tổ chức bị ảnh hưởng mà còn kéo theo sự suy giảm trong gu thưởng thức của công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Mạng xã hội đã tạo ra những nhân vật có lượng theo dõi lớn, nhưng nhiều người trong số họ nổi tiếng không phải nhờ tài năng mà nhờ ngoại hình độc đáo, hành vi gây cười, hoặc những phát ngôn ngôn tình sến sẩm. Thông ‘Soái Ca’ là một ví dụ điển hình. Khi những nhân vật như vậy được đưa lên sân khấu chính thống mà không có sự chọn lọc kỹ lưỡng, điều được truyền tải vào nhận thức của giới trẻ không còn là giá trị nghệ thuật mà chỉ là sự tò mò và giải trí đơn thuần.
Dần dần, giá trị ảo sẽ lấn át giá trị thật, và các chuẩn mực về tài năng và cống hiến bị thay thế bằng độ ‘hot’ và mức độ được quan tâm trên mạng xã hội. Đây chính là nguy cơ làm méo mó thẩm mỹ của công chúng, tạo ra một ‘văn hóa ăn liền’ trong đó mọi thứ đều được quyết định bởi lượng tương tác thay vì chất lượng nghệ thuật. Quyết định xử phạt Công ty TNHH Tổ chức sự kiện An Phát Đạt đã cho thấy cơ quan quản lý đã có sự can thiệp kịp thời, xác lập ranh giới pháp lý rõ ràng. Tuy nhiên, vấn đề không chỉ dừng lại ở một biên bản xử phạt.
Vụ việc này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải rà soát lại cơ chế quản lý và nâng cao vai trò giám tuyển nghệ thuật trong các hoạt động biểu diễn. Trách nhiệm không chỉ thuộc về các doanh nghiệp tổ chức sự kiện mà còn là của ngành văn hóa, của cộng đồng nghệ sĩ, và cả khán giả. Trong bối cảnh mạng xã hội đang có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hành vi giải trí của công chúng, nghệ thuật biểu diễn cần có những hàng rào chất lượng để đảm bảo. Việc khẳng định giá trị của nghệ thuật và tính giải trí không phải là hai yếu tố đối lập mà cần được cân bằng.
Không phủ nhận sức hút của các nhân vật mạng, nhưng cần đặt họ đúng vị trí, đúng không gian và đúng mục đích. Một chương trình nghệ thuật, đặc biệt là những chương trình được cấp phép bởi cơ quan quản lý, phải đảm bảo các tiêu chí về chất lượng nội dung, tính thẩm mỹ và định hướng giá trị. Sân khấu nghệ thuật là nơi nuôi dưỡng tâm hồn con người, chứ không phải là sàn diễn cho những trò cười nhất thời hoặc các trào lưu thiếu văn hóa.
Vụ việc tại Hà Tĩnh cần được nhìn nhận như một cảnh báo: nếu không kịp thời điều chỉnh và xây dựng các hàng rào bảo vệ chất lượng, chúng ta có thể sẽ phải chứng kiến sự xuống cấp trong đời sống văn hóa, nơi mà ‘hiện tượng mạng’ chiếm chỗ của những nghệ sĩ chân chính, và giá trị ảo lấn át giá trị thật.
