Trong nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên toàn thế giới đang đẩy mạnh việc hạn chế phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu thông qua việc thiết lập các vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Đây là một phần của chiến lược nhằm cải thiện chất lượng không khí và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Các thành phố trên thế giới đang đối mặt với thách thức lớn về ô nhiễm không khí do mật độ dân số cao và lượng phương tiện giao thông dày đặc. Để giải quyết vấn đề này, nhiều thành phố đã chọn lập các vùng phát thải thấp (LEZ) hoặc vùng không phát thải (ZEZ). Trong khi LEZ tập trung vào việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải cho xe động cơ đốt trong, thì ZEZ lại là khu vực chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do.
Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không chỉ giúp giảm đáng kể khí thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.
Tuy nhiên, ZEZ cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực.
Một số thành phố đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy) và một số thành phố ở Trung Quốc như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu.
Các thành phố tiên phong này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác. Một số thành phố đã bắt đầu với việc thiết lập LEZ và sau đó nâng cấp lên ZEZ. Chẳng hạn, Amsterdam dự kiến trong năm nay lập vùng ZEZ tại khu vực nội đô, áp dụng mọi loại phương tiện, trừ ôtô con.
Khi triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến. Là một phần trong sáng kiến phát triển bền vững ‘Thâm Quyến xanh’ năm2018, nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí, 10 khu ZEZ đã được thành phố thiết lập.
Các thành phố cần hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ khi triển khai ZEZ. Tại Rotterdam, trong quá trình chuyển đổi sang xe điện, họ cảnh báo rằng chi phí chuyển đổi cao do phải mua xe mới. Vì vậy, thành phố mở rộng phạm vi các khoản trợ cấp mua xe tải điện.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.
Để biết thêm thông tin về các vùng phát thải thấp và vùng không phát thải, vui lòng truy cập https://www.wri.org/ .
